Những nấc thang

Cầu thang xoắn ốc ba mươi sáu bậc dẫn lên một văn phòng nhỏ ở tầng hai. Ở bậc thứ hai mươi lăm Hoàng dừng lại, thoáng chóng mặt và nghe tim đập liên hồi. Anh sợ độ cao. Hoàng ngước mặt nhìn lên, hít một hơi thở sâu như để lấy thêm sức mạnh.

Những tán lá xanh phủ loà xoà lên tay vịn ở những bậc thang cuối làm cho mắt Hoàng dịu lại. Cô gái đi sau đuổi theo kịp, dừng sát bên Hoàng khẽ hỏi: “Mệt ư?” Hoàng nép sát sang bên trái, cố ý tránh đường để cô ta bước lên: “Vâng, chỉ một chút. Tôi…”. Cô gái nhìn Hoàng đang bối rối, có vẻ như anh muốn diễn đạt điều gì đó nhưng nói không thành lời.

Vì mệt. Cô nhìn đến bàn tay đang vịn ở thành lan can. Bàn tay xương xương với những ngón dài, gân máu nổi xanh nơi cổ tay. Có lẽ lúc ấy mặt Hoàng xanh rớt. Khi những cơn đau đến một cách bất ngờ, Hoàng có cảm giác máu trong người mình ngừng chảy. Mắt cô gái ánh lên một tia nhìn giễu cợt. Hoàng như sực tỉnh, hấp tấp bước theo. Cái gấu váy mềm mại quẹt ngang bàn tay xách cặp của Hoàng một cách dịu dàng, tinh nghịch.

Hoàng mới chuyển chỗ làm sau gần ba năm làm trợ lý hành chính cho một văn phòng luật. Mấy người bạn cũ từng xuýt xoa đầy vẻ ghen tị bảo rằng chẳng mấy người có cơ hội làm việc đúng ngành nghề đã được học. Thế nhưng công việc soạn thảo các đơn khởi điện, viết những bài bào chữa và đọc các hồ sơ vụ án làm Hoàng thấy ớn chết. Cảm giác cuộc sống này đầy rẫy những điều xấu xa, cạm bẫy giăng giăng mà con người ta chỉ cần bước một bước không thận trọng là có thể vấp phải.

Ông luật sư trực tiếp hướng dẫn lớn hơn Hoàng năm tuổi hay chê những bản thảo bào chữa của Hoàng ngắn gọn quá, khô khan quá và không có tính thuyết phục. Hoàng cố chấp một cách tàn nhẫn. Ông thuyết giảng cho Hoàng một trận ra trò, cố gắng chấm dứt lối nhìn phiến diện bằng cách lôi Hoàng theo trong những phiên toà có ông tham gia bào chữa. Hoàng đi theo ông chỉ một lần nhưng đã thấy ngán ngẩm đến tận cổ.

Vì có một lần ngồi xem truyền hình, Hoàng thấy người ta bu đèn đỏ để xem hai người đàn ông bị tuột ra khỏi thang máy đang lơ lửng ở độ cao hàng trăm mét khi làm vệ sinh các cửa kính của toà cao ốc. Cái chết đang đến với họ từng giây mà những người ở bên dưới vẫn không ngớt chỉ trỏ, bàn tán. Hoàng giận dữ tắt tivi, cảm thấy không có gì độc ác hơn thế.

Trong lòng thoáng nỗi lo sợ khi nghĩ đến chuyện có khi mình phải đối diện với cái chết trong một hoàn cảnh tương tự như vậy. Bất ngờ, đau đớn và hoàn toàn tuyệt vọng… Lúc ngồi ở phòng xử án, Hoàng đã thấy mình giống y hết những con người hiếu kỳ ấy. Lạnh lùng và nhẫn tâm.

Ông luật sư hay bảo với mọi người rằng Hoàng không có tư chất của một luật sư, học mãi chẳng có chút tiến bộ. Hoàng ghét nói chuyện đạo đức vì đạo đức nghe lý tưởng và trừu tượng quá. Cái mà người ta cần chỉ là lương tâm. Mà với Hoàng, lương tâm là một điều gì rất dễ hiểu. Như biết việc xấu thì đừng làm, như trong cuộc sống không thích giao du với ai thì đừng chơi với người ấy…

Cứ vậy, sự bất đồng đã tạo nên khoảng cách giữa hai người. Hoàng chán việc và cũng chán người. Anh muốn nghỉ. An, bạn thân của Hoàng, cũng chỉ trích anh thậm tệ, bảo rằng Hoàng quá ích kỷ và chẳng biết nhìn xa trông rộng: “Đáng lẽ cậu phải làm một điều gì đó để thay đổi tình thế chứ. Cuộc sống bây giờ cần những người trẻ tuổi như bọn mình để làm một cuộc cách mạng mới!”. Hoàng rụt vai, nói một cách yếm thế: “Vấn đề này to tát quá, vượt khả năng của mình”. Hoàng biết An chẳng hiểu gì sất nhưng không giải thích thêm.

***

Hoàng nghỉ làm. Ban đầu còn cảm thấy khoan khoái vì thoát khỏi những ràng buộc của công việc. Nghĩ rằng mình sẽ có thời gian để đọc hết những quyển sách. Bác sĩ bảo đọc sách là một liệu pháp tốt để chữa căn bệnh mất ngủ trầm kha của Hoàng. Như cách khám phá thế giới bằng những chuyến du lịch.

Với cách đó, giấc ngủ đến với Hoàng êm ái và nhẹ nhàng hơn, như sau một cuộc hành trình dài người ta kiệt sức và thiếp đi trong giây lát vậy. Nhưng chỉ được một thời gian ngắn, Hoàng đã cảm thấy tù túng và muốn có việc gì đó để làm. Sách không giúp gì được Hoàng. Chứng mất ngủ vẫn hành hạ. Không có những giao tiếp, Hoàng như mất hẳn sự thư thái. Nằm ở nhà, những suy nghĩ tỉnh táo về công việc quay trở về làm bức bách đầu óc. Có thể trước đây Hoàng đã từng chán ghét công việc đơn điệu và vụn vặt, có thể Hoàng đã cảm thấy mình hoàn toàn không phù hợp với nó. Nhưng chính nhờ có nó Hoàng mới thấy được cuộc sống của mình có tí chút ý nghĩa.

Ngược xuôi cả tháng, Hoàng kiếm được một công việc mới, hoàn toàn không dính dáng gì đến chuyên môn anh đã học và những kinh nghiệm thực tế đã trải qua. An bất bình thêm một lần nữa, cậu ta gắt um qua điện thoại: “Chẳng ai như cậu cả. Đang yên lành tự dưng lại nghỉ việc.

Trong khi thiên hạ mơ ước một cái bàn làm việc ngon lành trong phòng máy lạnh thì cậu lại bỏ tất cả để bắt tay vào một việc thật vớ vẩn, suốt ngày phơi mặt ngoài đường. Xin lỗi cậu nhé, công việc ấy ở những nơi khác chỉ cần thuê bọn sinh viên làm việc trong hai, ba tuần là xong… Cậu nghĩ gì thế? Tớ thấy uổng phí cho cậu quá!”.

Hoàng yên lặng, thấy tranh cãi lúc người ta đang bực dọc chẳng có ích gì. Để cho sự sôi nổi của An lắng xuống, Hoàng mới bắt đầu nói. Đầu tiên Hoàng khẳng định sự sai lầm của mình. Thị hiếu về nghề nghiệp và về cuộc sống của Hoàng những năm trước đây rất mập mờ. Sự đắn đo quá tỉ mẩn, sự kính trọng hơi thiển cận và nhất là sự thiếu kinh nghiệm về những gì mà anh tin là những tiêu chuẩn thực của cuộc sống đã khiến anh phải chịu vài lời bình phẩm không hay và cả những ê chề.

Bản thân Hoàng không có gì nổi bật, cả những hiểu biết về cuộc sống cũng nông cạn. Nhưng nhờ thời gian, nhờ công việc và những kinh nghiệm tích lũy được, Hoàng đã nhận thấy đôi lúc cũng cần phải lùi lại một chút trước những tham vọng quá lớn của mình để cho cái gọi là thiên hướng trong con người mình được hình thành một cách chắc chắn và những ham muốn có thời gian để chín…

Trong giọng nói của Hoàng hẳn phải có một cái gì đó đủ để thay thế cho những lý lẽ mạnh mẽ nhất, nó dập tắt ý định cắt ngang câu chuyện của người đối thoại. An bực bội và chán nản, giống như đang đôi co với một kẻ gàn dở. Mà sự thật cũng gần như thế, những thay đổi nơi Hoàng chẳng làm An thấy dễ chịu chút nào.

***

Văn phòng ở tầng hai, bước qua 36 bậc trên một cầu thang xoắn ốc. Mỗi khi bước lên cao, cái cảm giác chống chếnh trong Hoàng dâng theo và sự thăng bằng dần biến mất. Hoàng có cảm giác mình có thể ngã dúi xuống bất cứ lúc nào. Nhìn những đồng nghiệp phăm phăm chạy lên chạy xuống, Hoàng cảm thấy xấu hổ.

Tại sao lại có một nỗi sợ hãi kỳ lạ như thế tồn tại trong con người mình? Và như có một sự sắp đặt tình cờ, cô gái Hoàng gặp ở cầu thang hôm mới đến – tên Vinh – thi thoảng lại bắt gặp Hoàng đứng thở dốc. Cảm giác mất tự chủ lộ rõ từ khi Hoàng biết cô gái nhỏ nhắn chính là trưởng phòng của mình. Anh phỏng đoán những nhận xét, những đánh giá của cô gái ấy về mình và thấy tự ti khủng khiếp. Để bù lại, anh cố gắng làm việc hết mình. Cố gắng xoá bỏ thói quen làm việc trì trệ của công việc hành chính trước đây.

Cuối cùng Hoàng đã thuyết phục được mọi người không phải ở tài hùng biện của một luật sư mà ở những thông số, những kế hoạch, chiến lược kinh doanh rút tỉa được sau một thời gian dài tiếp xúc với hàng trăm khách hàng và nghiên cứu hồ sơ. Dĩ nhiên Vinh rất hài lòng về chuyện đó.

Nhờ thời gian và công việc, khoảng cách giữa Vinh và Hoàng được rút ngắn dần và những ác cảm vụn vặt cũng dần biến mất. Họ ngồi chung bàn, thảo luận công việc và chuyện phiếm vào những giờ nghỉ trưa. Vinh bảo: “Anh đen đi nhiều nhưng trông khoẻ mạnh hơn đấy!”. Hoàng bật cười, chợt nhận thấy thời gian gần đây sức khoẻ của mình có những chuyển biến tốt.

Hoàng kể Vinh nghe về chứng mất ngủ của mình. Nó xuất hiện từ lâu và kéo dài suốt những năm anh làm việc ở công ty cũ. Không hiểu sao lại tự dưng mất đi từ khi về làm việc ở đây. “Có lẽ là do công việc – Vinh nói – Cuộc sống đô thị nhiều áp lực. Những vụ án và những công việc đòi hỏi sự tư duy quá nhiều khiến anh cảm thấy nặng đầu. Anh đã bị ám ảnh bởi tất cả những điều đó và sợ gặp lại chúng trong những giấc mơ nên không chợp mắt được!”.

Hoàng gật gù xác nhận, nhiều khi anh có cảm tưởng như mình làm chuyện ác, làm liên lụy đến nhiều người nên lúc nào cũng lo sợ họ về tìm. Anh muốn trốn khỏi họ mà không sao thoát được vì những quy luật của những giấc mơ là như vậy. Cứ tưởng rằng trong mơ mình được tự do tuyệt đối nhưng thực tế thì lại không có sự ràng buộc nào tệ hại hơn thế. Giấc mơ và những người trong đó! Vinh cười: “Thế còn nỗi ám ảnh hiện tại?”. Hoàng bật cười thành tiếng, nghĩ ngay đến cái cầu thang xoắn ốc. Những vòng xoáy và độ cao.

Chúng làm anh chóng cả mặt và bủn rủn chân tay. Vinh đồng tình. “Lúc mới vào tôi cũng giống như anh. Không sao. Rồi sẽ quen thôi!”. Vinh chuyển đề tài: “Những lúc rảnh rỗi anh thường làm gì?”. Hoàng bảo anh thường nghe nhạc và đọc sách. “Đáng lẽ anh nên dành thời gian cho một môn thể thao nào đó”. Vinh gợi ý. Đang lúc câu chuyện có đà, suýt chút nữa Hoàng đã tiết lộ rằng trước đây anh từng là một vận động viên bơi lội, nhưng sau một đợt kiểm tra sức khoẻ, người ta bảo anh rằng anh không thể theo đuổi con đường thể thao chuyên nghiệp.

Và rồi tự ti và mặc cảm anh đã từ bỏ nó. Chuyện đó đã lâu lắm rồi, có thể Hoàng sẽ không nhớ nếu Vinh không vô tình nhắc đến. Nó như một mũi tên được bắn ngược về quá khứ, xuyên qua tim anh, đau nhói. Hoàng choáng váng. Anh đang có cảm giác của một cơn đau thật sự, từ bên trong lồng ngực. Anh rất ghét cái cảm giác bị người khác phát hiện những biểu hiện bệnh tật của mình.

Rời xa chiếc bàn giấy với những vụ án nặng nề, suy nghĩ rằng mỗi con người dường như đang sống trong sự bủa vây của một màng lưới vô hình nhưng chắc chắn của số phận trong Hoàng cũng mờ nhạt dần. Tuy nhiên, có những khi thức dậy vào nửa đêm, trong cơn đau, Hoàng có cảm giác như cái chết đang lảng vảng xung quanh nhà và chờ đợi anh ngoài kia. Ý tưởng đó như một bàn tay tàn bạo bóp chết tất cả những dự định tốt đẹp.

Nhưng cuộc đời thường hay trêu ghẹo những người yếu tim bằng những câu chuyện bất ngờ. Đầu tiên, Hoàng nhận được quyết định bổ nhiệm làm trợ lý cho trưởng phòng. Một bước trung chuyển lên chiếc ghế phó phòng chưa có ai đảm nhiệm. Mấy đồng nghiệp được thể rỉ tai nhau ngoài giờ làm việc về mối quan hệ “mờ ám” giữa Vinh và Hoàng. Họ bảo hai người không còn đơn thuần là mối quan hệ đồng nghiệp nữa.

Vài lần họ bắt gặp Vinh và Hoàng đèo nhau đi ăn cơm trưa rất thân mật. Một cô nhân viên lắm điều còn khăng khăng đã tận mắt chứng kiến hai người “liếc mắt đưa tình” rất chi là tình tứ trong cuộc họp nội bộ của phòng. Rồi một anh lớn tuổi nhất trong phòng một hôm đã vỗ vai Hoàng: “Vinh lớn tuổi hơn mày thật nhưng cũng dễ thương ra phết. Gắng lên. Hai đứa sẽ là một cặp đẹp đôi nhất của công ty đấy!”. Hoàng ngượng đỏ cả mặt không biết phải đối đáp ra sao nữa.

Ừ, thì họ có đi ăn cơm chung, thi thoảng cũng có ghé vào quán cà phê sau những buổi công tác xuống các địa bàn. Nhưng thường là vào ban ngày giữa giờ làm việc, còn ban đêm thì… chỉ một lần duy nhất.

Đó là lần Vinh trở về Hà Nội sau đợt công tác gần một tháng trời. Cô hẹn Hoàng ra quán H bảo có chút việc cần bàn. Hoàng tìm đến cái quán tối như hũ nút. Ánh sáng từ những ngọn nến được thắp trong những ly thuỷ tinh bé xíu như những đốm ma trơi không đủ để nhìn rõ mặt người. Hoàng ngạc nhiên khi đã thấy Vinh ngồi chờ sẵn ở đó – bối rối và duyên dáng khác hẳn ngày thường. Hay tại đêm?… Hoàng nghĩ thầm và lúng túng ngồi xuống cạnh cô gái trên chiếc nệm dài nhìn ra khung cửa kính lấp loá ánh đèn đường.

Hoàng hỏi về công việc nhưng người ngồi cạnh trả lời lan man, không rõ đầu đuôi. Mắt hướng nhìn những đốm sáng ngoài cửa kính và như đang đắm chìm vào những suy nghĩ khó tỏ bày. Hoàng uống cạn số nước trà còn sót lại trong ly, thấy người run lên vì những điều gì chẳng rõ… Giọng Vinh run rẩy: “Có một chuyện Vinh muốn nói với Hoàng…”. Ngưng một lúc, giọng nói ấy bỗng trở nên xúc động dữ dội: “Trong suốt thời gian Vinh ở Hà Nội, sao… anh không một lần gọi điện?…”.

Trong khoảnh khắc, Hoàng như ngừng thở. Anh muốn giải thích nhưng không nói thành lời. “Vinh không nghĩ có lúc gương mặt anh, giọng nói anh trở nên thân thuộc với mình đến mức không thể thiếu được như lúc này. Vinh đã cố chờ anh… phác một cử chỉ nào đó nhưng giờ thì không thể chờ thêm được nữa!…”. Điều bất ngờ này làm tim Hoàng đau nhói. Anh nắm chặt bàn tay nóng như sốt của Vinh trong cơn đau có thấp thoáng hình bóng của cái chết. Nhưng cái chết không hiện diện ở đó. Nó chỉ lảng vảng đâu đấy rồi vòng xuống đường và biến mất giữa những khúc ngoặt…

Cầu thang xoắn ốc ba mươi sáu bậc vẫn dẫn lên một văn phòng nhỏ ở tầng hai. Hoàng bước lên và không còn một nỗi sợ hãi nào nữa. Bây giờ anh đã biết rõ vì sao mình có thể làm được điều đó. Hoàng thong thả bước, miệng huýt sáo một bài hát yêu thích. Anh chờ một tiếng chân vội vã đuổi theo sau, một nụ cười rộng mở và tiếng nói quen thuộc. Với anh đó mới là những cảm xúc thật và đẹp.

Phan Thanh Nhã