Nghịch lý

Hắn đóng quyển nhật ký lại cái rầm. Cây bút bi trên tay bật cái lò xo ra ngoài, ruột rớt xuống gạch. Đầu nóng phừng. Tim đập thình thình. Run. Cả đời Hắn chưa bao giờ chùng bước đấu tranh trước cái sai. Hắn kéo hộc tủ lấy mấy trăm ngàn đồng bước ào ra đường, bỏ mặc cái tủ bánh mì cho khách hàng đang đứng chờ.

Bà chủ tiệm bán tạp hóa ngạc nhiên khi giữa thời buổi này mà hắn mua nồi cơm điện, lò xô, chén, đũa, gia vị, dầu hỏa… Bà nói: “Thằng cháu đi làm ở trong trạm y tế xã, mua đồ cho nó ra riêng hả con?”. Hắn cười gượng gạo khi được bà chủ khen. “Làm chú như vậy có đứa cháu nào ghét chưa?”.

Cháu hắn ư? Có nhiều. Một đứa lên tám tuổi tè ra ướt mem khi hắn nhìn sang một cái lúc nó làm rớt tô cơm; Một đứa bốn tuổi chui xuống gầm giường khi hắn đi làm về; Một đứa trộm hết số tiền thưởng văn chương của hắn mấy triệu đồng để ăn chơi, hú hí với bạn bè và bao xả láng cho những đứa tóc vàng, tóc đỏ; Một đứa mười bảy tuổi làm cam kết không nhận hắn là bà con dòng họ trước sự chứng kiến và ký tên xác nhận của mẹ và anh chị em hắn… Không biết hắn nghĩ gì? Hay thần kinh hắn có vấn đề?

Hắn có thể xem là đứa được học hành tới nơi tới chốn nhất nhà. Hắn có đến ba, bốn bằng cấp chuyên môn, toàn những nghề nghiệp không ăn nhập gì với nhau: luật, kế toán, kiểm nghiệm, báo chí. Trải qua nhiều nơi công tác mà không trụ được nơi nào, vì người ta chỉ con mèo bảo đó là con chó thì hắn nhất định cãi, cãi tới bến. Lẽ đó, mà hắn chưa thất bại lần nào khi bảo vệ “con mèo”. Nhưng không biết hắn có thấy thất bại khi bạn bè trang lứa với hắn đã yên vị, yên ghế và thu nhập ổn định rồi, còn hắn thì lông bông hay không?

Cuộc đời hắn cũng không phải là một ngoại lệ. Như bao người, đầu tiên là việc lựa chọn cha mẹ cho mình. Tức nhiên là không thể chọn được. Nhiều lúc hắn nói với mọi người xung quanh: “Con người sinh ra đã gặp bất công rồi, cha mẹ là ai không chọn được, nên sinh ra phải khóc, khóc mừng hay khóc buồn thì không ai rõ”. Nghe hắn nói mà cứ như khùng khùng!? Giống như cái tiêu cực vậy, lúc nào cũng lớn hơn cái tích cực. Lý lẽ ngớ ngẩng của hắn xem ra cũng chưa đến nỗi nào. Nên hắn vẫn cứ tồn tại ở cái chợ chồm hổm này với xe bánh mì mỗi sáng.

Thứ hai, là chuyện hôn nhân, những không phải là hôn nhân của hắn.

Cha hắn là một người đàn ông bay bướm. Cưới mẹ hắn về thì người tình của ông cũng sinh con. Hai đứa trẻ ra đời cùng một người cha, nhưng thân phận thì khác nhau. Một chính thức và một không. Vậy là đứa con ấy vô tình mồ côi dù cha đang sống. Không tội nghiệp cho nó thì thôi, cớ sao lại ghét? Mà không ghét thì mới lạ! Vậy là thêm một cái nghịch lý. Người lớn gây tội là để trẻ con gánh hậu quả. Đã vậy, mà cái hậu quả ấy cũng không dừng trước cái bản năng của người lớn. Triều đại phong kiến kết thúc từ lâu nhưng cha hắn vẫn lén lút “năm thê bảy thiếp”. Mẹ hắn thì nhân ái, vị tha, nên ghen thì ghen, mà tội thì tội. Cứ thế, chưa được mười năm mà sáu đứa con ra đời trong thấp thỏm, ghen tuông, trong đó có một đứa bị sốt bại liệt lúc lên ba. Vậy là thêm một gách nặng cho gia đình hắn.

Thứ ba, không còn là chuyện gia đình mà là chuyện xã hội.

Chuyện này không biết hay hay không nhưng chắc chắn nó là đầu dây mối nhợ cho những bi kịch kéo dài sau mấy mươi năm của gia đình hắn.

Độc tài. Hai chữ này ai cũng nhận ra khi nói về cha hắn. Con nheo nhóc, đói nghèo, nhưng cha hắn lo cho sự nghiệp “làm vua” của mình để rồi bị bắt, bỏ lại cho mẹ khối nợ bủa vây. Cô giáo hoa khôi ngày nào giờ là bạn hàng cá hiền lành ngoài chợ. Bà hàng cá không biết cân gian kéo dối. Bà hàng cá không biết oang oang “miệng bằng tay, tay bằng miệng” như những người xung quanh. Vậy là đi tong cả vốn lẫn lời và mắc nợ. Nợ vì đàn con há miệng đòi ăn. Nợ vì đạo đức nho giáo gia đình bà không thể đem ra bán mua ở chợ trời nhiều cạnh tranh, gian trá.

Đất không lành, chim chẳng đậu. Bỏ xứ bên chồng, bà trôi dạt về quê nhờ sự cưu mang của dòng họ ngoại. Đám con nít hàng xóm trêu đùa: “Gánh hát đời cô Lựu ế quá rồi nên dọn đi xứ khác đây bà con ơi!”. Mẹ hắn cứ thế nhẫn nhục, im lặng, nuốt nước mắt vào trong mà cần cụi, lao khổ muôi đám con nên người.

Cha hắn được ân xá về trước thời hạn, nhưng cái tính độc tài thì không thay đổi. Vậy là một cái nhà hai tư tưởng gặp nhau, mẹ hắn cố dung hòa bên chồng, bên con để gia đình đầm ấm. Nhưng ba hắn thì không, đến nổi hàng xóm phải bực bội lên tiếng giúp. Kiểu này thì có nước vô rừng mà ở.

Hàng xóm nói có cái lý của hàng xóm. Nửa đêm xem phim Hàn Quốc cũng nghe ông chửi um sùm, đánh thức cả chó nhà người ta, ai mà chịu nổi. Cha hắn trật nhưng là người lớn. Đám con uất ức mà phải nhịn, vì là người nhỏ. Vì “Dầu sao thì ổng cũng là cha tụi con. Thôi bỏ qua đi con”. Mẹ hắn cứ “xoa dầu, chữa cháy” bằng cái câu bắt nguồn từ sự nghịch lý ấy.

Hắn thì không! Hắn phải khác người. Chính xác là lúc sinh hắn ra, mẹ hắn đã mang thai đến mười tháng. Bởi vậy, hắn lên tiếng “Cha không thích thì đừng xem. Phim người ta đóng như vậy là quyền người ta. Cha xem làm gì rồi chửi?”. Hắn bước đến tắt tivi. Cha hắn long mắt lên mà quát: “Mày có bắt lên không?”. Hắn lạnh lùng trả lời “Hàng xóm còn phải ngủ cha à!”. Cha hắn chụp cái ghế đẩu lên. Hắn thản nhiên “Cha để xuống. Cha không có quyền xài nó. Đồ đạc trong nhà này không phải do cha tạo ra. Cha không có quyền!”. Cha hắn điên tiết trước thái độ bình thản của hắn. Một cục gạch ống được ông bốc lên, nhưng: “Cái đó hổng phải của cha. Cũng hổng có quyền. Muốn lượm thì để con ra đường kiếm cho cha cục đá khác”.

Từ lần đó mà cha hắn dè dặt hơn khi cư xử với hắn. Và cũng từ đó mà mỗi khi có chuyện lớn nhỏ gì anh chị em hắn cũng lôi hắn ra mà “đứng mũi chịu sào”. Đổi lại hắn được cha đặt cho cái nick-name “Lưu manh trí thức”.

Sức người có hạn. Mẹ hắn chịu đựng hết xiết, nên bảo hắn viết đơn ly hôn. Đem chuyện này ra trước tòa thì anh em hắn như thế nào đây? Ba đứa làm cán bộ công chức Nhà nước, chiến sĩ thi đua giỏi đều hàng năm. Không thể vạch áo cho người khác xem lưng. Nhưng như vậy thì liệu có bất công đối với mẹ? Thêm một nghịch lý nữa hiện diện trong gia đình nhỏ bé này.

Cha hắn tìm đến mấy đứa con rơi, ở vài ba bữa lại quay về vì không đứa nào chịu thấu. Lòng nhân từ, bao dung của mẹ lại mở ra, để tiếp tục cho bên chồng, bên con đấu tranh tư tưởng. Có lẽ cuộc sống này ở đâu đó cũng có người giống như cha hắn, cho con vay tiền mua tol lợp mái nhà để tránh nắng tránh mưa, lấy lãi hàng tháng bỏ túi đi tìm nguồn vui ở gia đình của đứa con nuôi, có người mẹ là đàn bà giá. Ngày sinh nhật chị, cha hắn bận lo sinh nhật cho con gái nuôi, và cất chòi sau chùa để thả mây vào trăng gió. Điều người ta ngạc nhiên là Phật trong chùa không vạch mặt chỉ tên, mà để cho bà sư trụ trì tìm tới nhà nhỏ to với mẹ hắn.

Chuyện rùm beng. Cha hắn một hai đòi mẹ và chị trả tiền tol lợp mái nhà vì “Không ở được với đám con này thì còn đám con khác”. Chị hắn chưa đến tháng lãnh lương nên nước mắt ròng ròng, viết miếng giấy tay đưa anh Hai hắn chạy đến chỗ hắn làm thuê mượn chủ một triệu đồng về trả. Mẹ hắn không còn biết khóc là gì, không có ý kiến gì. Nước vỡ bờ rồi thì phải?!

“Lưu manh trí thức” như hắn dễ gì chấp nhận. Hắn dứt khoát không mượn tiền chủ. “Không trả gì hết. Muốn lấy thì cứ dở nóc nhà xuống mà mang đi”. Vậy là sợi dây mỏng manh ràng buộc những thành viên trong gia đình đã được kéo mỏng ra, căng đến trong suốt, chỉ chờ gió khều nhẹ một cái là đứt lìa.

Cha hắn không lấy được tiền mái tol nên hậm hực bỏ đi rồi lại quay về tiếp tục sống trong sự mềm lòng và nhân ái của mẹ.

Hắn ngồi ủ dột cả ngày và đột nhiên tự hỏi: “Anh em mình có ai được cha gọi bằng con không?”. Ngay lập tức hắn gọi điện thoại cho từng người. Kết quả nhận được thật bất ngờ: “Không đứa nào”. Hắn bức xúc đến trào ra mấy câu thơ:

“Tương tự bao người ta khát gọi tiếng con

Được thốt ra từ cha dẫu một lần bất chợt

Khó gì đâu?

Toàn mày – tao  – mi – tớ

Thà đừng sinh ra…”

Mẹ hắn đọc được lại nhỏ nhẹ bảo: “Thôi con, dù gì thì ổng…” Hắn ngắt lời: “Là cha con chứ gì? Nghe riết thuộc lòng rồi mẹ ơi!”. Hắn khóc nấc lên như đứa trẻ bị vấp té. Mẹ hắn không trả lời, nhưng mắt bà đượm buồn hiu hắt. Còn chị hắn đọc bài thơ xong thì nước mắt ngắn, dài. Phụ nữ thường hay mủi lòng, nhẹ dạ ngay cả mấy câu thơ.

Chuyện thứ tư. Lần này là hôn nhân của hắn.

Hắn bước sang tuổi ba mươi mà chưa đá động gì tới chuyện cưới vợ. Người ta thắc mắc? Lẽ đương nhiên! Khó thấy người nào như hắn. Yêu một người nhưng không thành, vậy là chung thủy một cách đơn phương, một cách ngu muội. Trái tim hắn khác người. Cái đầu hắn khác người dẫu biết rằng có mâu thuẩn, xung đột đang giằng xé nhau trong đó. Hắn không biết cô đơn? Hắn không biết nỗi buồn? Hắn nằm đến nửa đêm, rồi sang canh có mấy tiếng gà mà vẫn không sao ngủ được. Mắc gì vậy chứ? Hay là hắn cũng giống người một chút đỉnh nào đó, đang mất dần chữ “con”.

Hắn lo tất tần tật mọi thứ trong gia đình, kể cả anh chị hắn đã ra riêng. Cái gì hắn dành dụm được đều để cho người khác xài. Ai gặp khó khăn là hắn đưa tay ra níu. Báo chí, truyền thông muốn đưa hắn lên tivi, nhưng hắn cứ một hai lắc đầu: “Chuyện nhỏ như cọng cỏ, đưa lên đài thì hết xài”. Hắn bông đùa với chị biên tập chương trình thời sự như thế. Người từ Quảng Nam, kẻ ngoài Bắc Cạn, không quen biết gì cũng viết thư gởi thăm. Hắn sống cho người ta nhiều hơn mình mà lúc nào cũng thấy thiếu thiếu, giá như hắn được làm nhiều hơn. Hắn tham vọng lớn quá. Nghịch lý của chữ tâm trong hắn cũng khác người.

Do cái tính mà không ít người cho là “bao đồng” như thế, nên khi làm ăn “được được” thì hắn vẫn phải thuê nhà, mà không dám thuê người phụ việc. Nếu xem nhà hắn như một doanh nghiệp thì đúng là hắn quá tham lam, từ giám đốc đến kế toán, thậm chí là lao công, hắn giành hết phần. Hắn không thích uống cà phê, không ưa bia rượu, trước bàn làm việc của hắn có cả câu “Quý khách vui lòng không hút thuốc”. Những người bán vé số nói thẳng với hắn: “Ai ăn được của ông đồng bạc nào là té ngửa chết liền”. Hắn cười. “Vậy chớ nhiều người hổng té mà còn đứng lên đi vững vàng đó bây”, bà bác hàng xóm trả lời giùm hắn một câu như vậy, và khuyến mãi thêm mấy từ “Có coi nhịp cầu nhân ái chưa?”

Cho nên không ai dám gả con cho hắn. Hắn cũng không dám tin có đứa nào chịu đựng nổi cái nghịch lý thẳng thắng đến nghiêm khắc của hắn. Không cho phép mình làm sai. Bạn bè hắn phải phát biểu “Khó ngoài sức tưởng tượng”.

Không dừng lại như thế nên mới có chuyện thứ năm.

Chị hắn lấy chồng đụng phải người “chưa tập bò đã lo chạy” nên đổ nợ tùm lum. Hạnh phúc không mỉm cười nên cháu hắn thiếu cha khi chị đơn phương đưa đơn ra tòa. Hắn thấy tội nghiệp nên ra sức thay anh rể chăm lo dạy dỗ, mong chị hắn vui khi cháu mình càng lớn càng trưởng thành và chính chắn. Bao nhiêu niềm tin cả nhà đặt trọn cho đứa cháu đầu tiên ấy.

Tích cực không đến mà thấy tiêu cực hiện rõ dần. Càng lớn nó càng hư hỏng. Chị hắn buồn bã cho cuộc đời mình nên thích vui “trăm phần trăm” với bạn nhậu. Chị sưu tầm và góp ý cho cái gọi là “Nội quy ăn nhậu” của cánh đàn ông. “Mười năm cầm ly chưa sỉn”. Hắn lo sợ và bắt đầu chuẩn bị để một ngày chị hắn phải “te tua lục phủ ngũ tạng”. Nhưng cháu hắn thì không nghĩ thế. Mẹ đã vậy thì mình cũng chạy đua. Con hơn cha là nhà có phúc mà. Nó bắt đầu giao du với đám choai choai ở trường. Học hành sa sút. Nói dối mọi người để cúp học đi chơi. Một lần hắn về nhà lúc xế trưa thấy mẹ hắn ngồi khóc. Hỏi ra bà chưa được ăn cơm vì bận giặt giũ quần áo. Nó thì ngồi tụm năm tụm ba với bọn con trai lo mồi nhậu. Hắn gọi nó về. Chưa kịp quất roi nào thì đã khóc. Hắn khóc vì tức thì ít mà vì tội nghiệp cháu mình thì nhiều. Nó sinh ra cũng đâu được quyền chọn cha mẹ cho nó. Hắn giảng dạy cả buổi cho cháu nghe xong rồi tha. Những tưởng nó ăn năn, ai dè lại đáp trả bằng cách cạy tủ trộm tất cả tiền thưởng báo chí của hắn. Chưa đủ cho một ca phá thai, nó trộm luôn tiền của mẹ nó để dành. Cả nhà quỳ xuống lạy như tế sao. Nó im lặng thách thức một cách đáng sợ. Hôm sau đến trường, nó thản nhiên trả lời với cô giáo là “Thích để đầu như vậy. Cắt thế mới mô đen” khi bữa trước nó bị hắn sởn đầu sau khi xin phép chị.

Khi con người ta đặt quá nhiều niềm tin vào điều gì đó, thì sẽ rất dễ bị hụt hẫng, tổn thương. Hắn biết thế, đau vậy, vì cuộc sống luôn là như vậy. Hai chữ nghịch lý mới tồn tại trong từ điển mỗi ngày.

Hắn bắt đầu bi quan. Cuộc sống trước mặt hắn dường như cái xấu nhiều hơn cái tốt. Mà lẽ thường cái xấu lại hay lấn lướt cái tốt, phát triển nhanh hơn cái tốt, thậm chí nuốt chửng cái tốt lúc nào cũng không hay. Hắn lao đầu vào công việc để cố quên những bi kịch đang diễn ra quanh hắn. Càng muốn quên thì nó lại càng đeo bám. Cứ như những cơn sóng ngầm đang chực chờ xô nhau chỉ cần biển nghiêng mình trở giấc.

Và cái ngày đó cũng mon men tới.

Hắn “ra riêng” với một xe bánh mì và thuê nhà trọ ở chợ, vì một lý do mà hắn không bao giờ chấp nhận. Nhưng hắn cho rằng như vậy sẽ vui hơn. Vì ít ra hắn cũng được bảo vệ ý kiến của mình một cách cương quyết.

Trên đời này chắc ít ai kỳ dị như hắn. Được người ta tuyên dương gia đình tiêu biểu mà hắn như đạp phải đinh, tóe máu. Từ xe bánh mì hắn gọi điện về nhà.

– Con không tán thành cho mẹ đi dự ngày mai. Mình làm được thì nhận danh dự, còn không thì đừng nhận. Gia đình tiêu biểu thì nhà mình có nằm mơ cũng không có. Ông có mẫu mực không? Cháu có thảo hiền không? Sao lại nhận lời? Sao lại viết thành tích? Nhân rộng điển hình cái gì chứ? Người ngoài không thấy đã đành… chỉ thấy chị giỏi thì tuyên dương, tuyên dương cho đủ chỉ tiêu, cho đủ số liệu báo cáo về trên mà thôi. Nếu khen thưởng cá nhân là chiến sĩ thi đua, con không có ý kiến gì, còn bình chọn gia đình tiêu biểu “Ông bà mẫu mực, con cháu thảo hiền” thì không thể được. Làm vậy chẳng khác nào lừa dối người ta, người ta biết được sẽ nghĩ sao? Cả xóm ai hổng biết cháu nhà này mượn danh người khác mượn tiền rồi không trả, cho người ta xách dao xách mác tới nhà, ai hổng biết nửa đêm nửa hôm gây gổ um sùm phá giấc ngủ hàng xóm… Con không muốn thành tích như vậy. Mẹ có đi thì kể như mất đứa con này.

Hắn trút một hơi, cổ họng khô queo, mắt ứa nước, bước ra bước vào, loay quay, bứt rứt một mình. Nhà hắn mà còn được báo cáo điển hình thì mấy chục cái nhà kia ra làm sao? Tại sao người ta mê thành tích đến vậy? Được mấy nhà thì mấy, sao phải báo cáo mấy chục hộ mà lại không chính xác? Hắn khó chịu trước những câu hỏi tự đặt ra trong đầu. Xã hội quá nặng báo cáo thành tích rồi, vậy mà gia đình hắn đồng ý tham dự ngày hội tuyên dương. Hắn thật sự mất niềm tin ngay chính bản thân mình. Vậy có nghịch lý không?

Hắn lục tung mấy tờ giấy khen, giấy cảm tạ, thư cảm ơn mà bấy lâu nay người ta gởi cho hắn. Có cái nào ở đó là thật không? Hay cũng đầy nghịch lý?

Hắn cầm lên từng cái, nghiêng đầu qua phải, qua trái nhìn những dòng chữ con dấu nhiều màu sắc ấy, bất ngờ hắn bật quẹt, lửa bốc lên. Mùi khét giấy cũ, giấy mới bay xộc vào mũi làm cổ hắn co giật liên tục, những tiếng ho thốc tháo bật ra, mắt mũi kèm nhèm, nước bọt bắn trúng vào họ tên trên những tấm giấy chứng nhận thành tích. Mặc cho chúng cháy, hắn cười ha hả. Hình như trong ngọn lửa đang nhảy nhót kia không có màu nào là màu đỏ nữa, mà nó đã biến đi, nhưng đó là màu gì thì hắn không biết, không thể biết và mãi mãi không cần biết.

Lê Ngọc Minh Hoàng